Dziś już bez wątpienia skró­ty UIC i EUR kojarzą się nam z pełnoprawnymi europale­tami. Niektórzy jednak takiej pewności nie mają, ponie­waż mimo że UIC stworzyło przed 60 laty europaletę przez większość tego czasu pozostawało w cieniu. A UIC to Międzynarodowy Związek Kolei – Union Internationale des Chemins de fer – orga­nizacja zrzeszająca przed­siębiorstwa zajmujące się transportem kolejowym i reprezentująca je na arenie międzynarodowej. Orga­nizację utworzono w 1922, zaś jej siedziba znajduje się w Paryżu.

 

Tworząc europalety i normy je opi­sujące UIC postawiło w pierwszym rzędzie na tożsamość pojedynczych narodowych jednostek kolejowych – ich logo znalazło się na lewym wspor­niku europalety. W ten sposób jedno­znacznie i szybko ocenić można było pochodzenie pojedynczych palet. Otwarty pool europalet stał się przez to swoistą mozaiką, dzięki której można było obserwować ruch palet na ryn­kach i znaczenie poszczególnych kra­jów w globalnej produkcji drewnianych wymiennych europalet. Czas pokazał, że dla zwiększenia efektywności całego systemu „biznes” paletowy warto było oderwać od ogólnej działalności UIC i skoncentrować w jednej jednostce. Stworzono wówczas organizację-cór­kę, której wąską specjalizacją miało być skupienie się na kontynuacji rozwoju europalety. Nowo powstały Epal przejął honorowe miejsce na europalecie – lewy wspornik, zastępując tym samym narodowe oznaczenia kolei. Nastąpiła globalizacja i powolne przejęcie na­zwy – „EURopaleta” nazywana była już coraz częściej „paletą Epal”. Niezaprze­czalnie takie posunięcie było korzystne dla rozwoju i popularyzacji europalet, ale zapoczątkowało znaczną komercja­lizację, która doprowadziła do wzrostu kosztów uzyskania i utrzymania licen­cji. Po nieco ponad 20 latach stosunki pomiędzy UIC a organizacją-córką po­gorszyły się i ostatecznie ich drogi się rozeszły. Dziś już wiemy, że europaleta przetrwała te perturbacje, ale czy za­mieszanie było potrzebne? Odpowiedź na to pytanie pozostawiam czytelni­kom. Skupmy się jednak na samym standardzie UIC, aby przypomnieć co tak naprawdę jest najważniejsze.

 

Mówiąc o „standardzie UIC” mamy zawsze na myśli Kodeksy UIC – są to zestawy różnych norm opisujących wszelkie możliwe dziedziny związane z transportem i to nie tylko kolejo­wym. Dla naszych czytelników pierw­szorzędne znaczenie ma Kodeks UIC 435 zajmujący się tematyką europalet. I już w tym miejscu trzeba podkreślić, że „europalet” we wszystkich stan­dardowych rozmiarach EUR. Chociaż najpopularniejszy i w pierwszym rzę­dzie kojarzony z europaletą standard to paleta drewniana czterowejściowa o wymiarach 800x1200x144mm oznaczona symbolem EUR 1, to mamy jeszcze trzy drewniane euro­palety: EUR 2 – 1200×1000×162 mm, EUR 3 – 1000×1200×144 mm i EUR 6 – 800×600×144 mm. Nie można też zapo­mnieć o stalowych wymiennych koszach – EUR „Y” Boxpaletach 800x1200mm. Osobnym niezależnym jest też Kodeks UIC 435–4 opisujący zagadnienia standardu napraw wszyst­kich europalet.

 

Wyprzedzając pytanie – cóż takiego opisują te Kodeksy. Jaki to standard i czy chodzi wyłącznie o wymiary palet? Otóż nie, nie chodzi wyłącznie o wymiary. Kodeksy możliwie prosto i bez pozostawiania miejsca na inter­pretację opisują wszystkie zagadnienia związane z europaletami. Począwszy od wymiarów i ładowności, poprzez sposoby montażu, gatunku, przygo­towania i jakości drewna, znakowanie europalet – do udzielania i wycofywa­nia pozwoleń oraz kontroli i nadzoru produkcji i napraw. Same kodeksy na przestrzeni tych 60 lat ulegały nie­wielkim modyfikacjom. Poprawki są dostosowaniem do zmieniających się realiów. Najlepszym przykładem jest zmiana oznakowania od 2010 roku – w związku z dostosowaniem do mię­dzynarodowych przepisów fitosani­tarnych.

 

Opisując standard UIC posłużymy się najpopularniejszą europaletą – paletą EUR 1 UIC EUR. Zacząć wypada od wymiaru. Gabaryt europalety EUR 1 mieścić się musi w wymiarze 800 +3 -0 x 1200 +3 -0 x 144 +9 -0 mm. Podstawowa nośność (na regałach, czy widłach podnośników) to 1500 kg dla ładunku rozłożonego równomiernie na powierzchni palety oraz dodatkowo 4000 kg podczas spiętrzania, jeżeli europaleta oparta jest na płaskim, poziomym oraz twardym podłożu.

Jedyną dopuszczalną metodą mon­tażu jest ten przy użyciu elementów złącznych – metalowych gwoździ. Kodeks w miarę szczegółowo opisuje ilość i rozmieszczenie gwoździ dla poszczególnych połączeń, pozostawia jednak pewien zakres dostosowania do różnych rozwiązań. Daje to otwartą drogę do konstruowania innowacyj­nych maszyn lub linii montażowych.

 

Każdorazowo nowe rozwiązania są testowane, co również Kodeks UIC 435 opisuje. Testowane są palety z nowo wprowadzanych linii montażowych u nowych licencjobiorców – nie ma więc żadnej dowolności i każda produ­kowana europaleta spełniać musi jed­nakowe wymogi. W ramach montażu opisane są też szczegółowo niezbędne obróbki europalet – ścięcia narożników i fazowanie górnych krawędzi desek spodnich.

 

Drewno stanowiące konstrukcję euro­palety to deski i wsporniki. Określone są nie tylko wymiary z tolerancjami, ale też jakość obróbki i dopuszczalne, naturalnie występujące wady drewna. Przytoczyć warto, że drewno musi być wolne od wszelkich zanieczyszczeń (nie wyłączając pyłu drzewnego, czy trocin) oraz organizmów – grzybów i owadów, a deski składać się muszą z jednego kawałka drewna. Powierzchnie desek musza pozostać nieobrobione – nie mogą być strugane ani szlifowane – ich powierzchnia nie może pozwalać na ześlizgiwanie się ładunku. Istotną ciekawostką jest dopuszczenie do stosowania wsporników wyproduko­wanych z rozdrobnionego i sprasowa­nego drewna – jest to bardzo ciekawa i coraz popularniejsza alternatywa. Pozwala ona na zaoszczędzenie świe­żego drewna, a co najciekawsze do ich produkcji dopuszcza powtórne wyko­rzystanie drewna z recyklingu.

 

Kodeks UIC 435 precyzyjnie określa sposoby i treść oznakowania euro­palet. Chociaż na przestrzeni tych 60 lat treść zmieniała się, to sposób opisany był na samym początku. Uniwersalność kodeksu sprzed 60 lat ocenić możemy dzisiaj, gdyż dopusz­czana metoda nanoszenia znaków przy użyciu „pieczęci” farbą wnikającą na głębokość min. 0,3mm w kolorze czarnym, wodoodpornym i odpornym na działanie światła oraz nietoksyczną pozwala na używanie coraz popular­niejszych przemysłowych drukarek atramentowych. Dzięki tak uniwer­salnym zapisom specjalne dopusz­czenia w tym przypadku nie są dziś wymagane. Podkreślić jednak należy, że wielkość, format i treść oznakowa­nia nie są absolutnie dowolne. Wzór poszczególnych znaków jest zastrze­żony i każde odstępstwo lub dowol­ność potraktowane może być jako fał­szerstwo. Każdy podmiot otrzymujący licencję zaopatrzyć się musi w komplet tablic do wypalania znaków lub wzory znaków do drukowania w dopuszczo­nych nadzorowanych jednostkach. Europaleta UIC EUR posiada na lewym wsporniku stylizowane logo UIC, a na prawym wsporniku – niezmiennie od 60 lat – zastrzeżony znak EUR w owalu. Na środkowym wsporniku znajdują się informacje o obróbce fitosanitarnej w standardzie ISPM 15 oraz kod euro­palety zawierający informacje o nume­rze licencji i dacie produkcji.

 

Udzielanie i wycofywanie pozwo­leń, czyli nadawanie i cofanie licen­cji – to niezbędne atrybuty zamknię­tego i szczelnego systemu produkcji i napraw standaryzowanych produk­tów. Ta szczelność jest gwarancją bez­pieczeństwa. Znak EUR na prawym wsporniku – w wielkim uproszcze­niu – oznacza konkretną ściśle okre­śloną nośność i konkretny wymiar. Dzięki temu każdy jej operator ma pewność co można na niej załadować i gdzie można tę paletę umieścić. Nie ma tu miejsca na pomyłki, a w nowo­czesnych magazynach wysokiego składowania odstępstwa od normy mogą skutkować poważnymi konse­kwencjami. Zatem licencjonowanie w połączeniu z nadzorem i kontrolą jest niezbędne, a Kodeks UIC 435 zawiera wszelkie niezbędne zapisy regulujące te kwestie.

 

Kodeks UIC 435 nie pozostawia też dowolności w zakresie kontroli i nadzoru licencjonowanych produk­cji i napraw europalet. Od samego początku podstawowy wymóg, to korzystanie z zewnętrznych niezależ­nych jednostek kontrolnych. Jest to wymóg nie pozostawiający żadnych złudzeń. Jasność i przejrzystość kon­troli oraz brak jakichkolwiek zależności jednostek kontrolnych dają pewność, że standardy są zachowywane, a euro­palety bezpieczne i niezmienne bez względu na ich pochodzenie.

 

Jeśli komuś wydaje się, że Kodeksy stosuje się wyłącznie w zakładach produkcyjnych i naprawczych spieszę z wyprowadzaniem z błędu. Te normy, a właściwie standard UIC respektowane są przy projektowaniu opakowań, środ­ków transportu, maszyn i linii pakują­cych oraz magazynów i ich wyposaże­nia, nie wyłączając maszyn lub całych linii w nich pracujących. W magazynach spotykamy coraz częściej całe linie, i to nie tylko pakujące, ale i sprawdzające oraz testujące same europalety. Tutaj standard UIC jest podstawą, do której projektanci muszą się odnosić. Zna­czenie zatem standardu UIC jest nie do przecenienia.

 

Nieodzownie ze standardem UIC wiążą się też tradycje w produkcji i naprawach europalet w naszym kraju. Od wielu lat jesteśmy w świa­towej i europejskiej czołówce produ­centów. Uczestnictwo UIC w ostatnich kilku latach na polskim rynku było nieco zachwiane. Z pomocą przyszła oddolna inicjatywa licencjobiorców UIC posiadających licencje udzielone przez niekwestionowanego lidera – austriackie koleje Rail Cargo Austria (QBB) – będące jednocześnie praw­nym właścicielem chronionego znaku EUR w owalu. Grupa żywo zaintereso­wanych powrotem palet EUR na pol­ski rynek producentów i naprawiaczy w 2017 roku założyła stowarzyszenie – Związek Producentów Europalet UIC. Statut tego stowarzyszenia zakłada w pierwszym rzędzie walkę o jakość i renomę europalety UIC EUR oraz obronę przed nieuczciwą konkurencją. Działanie w grupie pomóc ma w dal­szym rozwoju i wzmocnieniu pozy­cji produktów ze znakiem UIC i EUR na rynku. ZPEUIC nawiązało dobre relacje z UIC i RCA-QBB, uzyskało ich wsparcie i na partnerskich zasadach reprezentuje tych światowych lide­rów w Polsce. Dzisiaj wspiera rynek i europaletę szkoleniami z zakresu identyfikacji europalet i działalnością reklamowo-informacyjną, a w ścisłej współpracy z RCA i SGS swoimi audy­tami wspomaga proces udzielania licencji. Staraniem ZPEUIC zafunkcjo­nował na naszym rynku pozytywnie przyjęty nowy wzór licencji UIC, który otrzymuje każda nowa firma po przej­ściu procedur dopuszczających oraz wstąpieniu w szeregi stowarzysze­nia. Podobnie rzecz się ma z polsko­języczną stroną internetową – wciąż rozwijająca się strona www.uic-eur.pl gwarantuje każdemu dostęp do wie­dzy i informacji o samych europa­letach, stowarzyszeniu i aktualnych licencjach udzielonych na terenie naszego kraju.