Rozmowa z Mariuszem Kołodziejczakiem, członkiem Polskiego Stowarzyszenia Techniki Magazynowej, konstruktora-projektanta w firmie NEDCON Silesia, współautora zmian w normie PN EN 15512:2020, o kulisach prac nad normą i wprowadzonych zmianach, rozmawia Andrzej Szymkiewicz

Mariusz Kołodziejczak: CEN to znany powszechnie Europejski Komitet Normalizacyjny, TC344 – komitet techniczny w CEN odpowiadający za opracowywanie norm „regałowych”, a WG1 to oznaczenie pierwszej grupy roboczej która zajmuje się w szczególności normą EN 15512 do projektowania stalowych regałów paletowych, rzędowych.

 

– W spotkaniach grupy roboczej brało udział zawsze około dwudziestu jej członków, ale należy wiedzieć, że zgodnie z procedurami CEN normy przed publikacją są rozsyłane do opiniowania do wszystkich krajowych komitetów normalizacyjnych będących członkami CEN (także do Polskiego Komitetu Normalizacyjnego). Oznacza to, że normę zaakceptowało znacznie szersze grono ekspertów niż tylko reprezentanci obecni na tych spotkaniach. Prace charakteryzowały się wysokim poziomem merytorycznym i ze względu na szeroki ich zakres publikacja rewizji nieco się opóźniła w stosunku do pierwotnych założeń. Przewodniczący grupy organizował dyskusje nad poszczególnymi zapisami normy w sposób pozwalający każdemu jasno zaprezentować swoje stanowisko. Decyzje najczęściej podejmowane

były jednomyślnie.

 

– Najkrócej mówiąc, ma być bardziej bezpiecznie. Jednym z celów grupy roboczej było zrównanie wymagań dotyczących bezpieczeństwa konstrukcji regałowych z wymaganiami stawianymi stalowym konstrukcjom budowlanym w Eurokodach (normach serii EN 1993). W efekcie dopuszczalne obciążenie dla regału paletowego wyznaczane zgodnie z nową rewizją będzie często o około kilkanaście procent mniejsze.

 

– Projektowanie systemów składowania wymaga znajomości Eurokodów, a sama norma EN 15512, także w zastępowanej właśnie wersji, odnosi się do nich w wielu miejscach. Grupa robocza uznała za uzasadnione zmianę struktury normy (czyli np. kolejności rozdziałów ) tak aby była ona jak najbardziej zbliżona do struktury Eurokodów. Zdecydowanie istotniejsze jest jednak zwiększenie wymagań dotyczących bezpieczeństwa, o których już wspomniałem. Samo już zwiększenie częściowego współczynnika materiałowego z 1,0 do 1,1 powoduje, że nośność elementu wyznaczona zgodnie z nową rewizją będzie o 10% mniejsza w porównaniu z nośnością wyznaczoną zgodnie z poprzednią wersją. Dopuszczalne obciążenie na tym samym regale będzie więc co najmniej 10% mniejsze albo patrząc z drugiej strony – dla zachowania tego samego dopuszczalnego obciążenia może być wymagane zastosowanie mocniejszych i sztywniejszych komponentów. Osobiście za istotne uznaję także usunięcie nieprecyzyjnego zapisu o dopuszczalności arbitralnej, 15-to procentowej, redystrybucji momentu zginającego na konektorze. Nie wnikając w szczegóły chciałbym tylko wyjaśnić, że stosowanie tego zapisu w przypadkach gdy technicznie nie jest to uzasadnione mogło skutkować zbyt małą sztywnością regału.

 

– Przy projektowaniu systemów składowania często zakłada się, że posadzka w magazynie jest quasi-sztywna – tzn. na tyle sztywna, że jej odkształcenia (osiadanie) nie mają wpływu na bezpieczeństwo i funkcjonalność systemów składowania.

Nowością jest nie tyle wprowadzenie wymogu uwzględniania odkształceń posadzki, ale sprecyzowanie kiedy tak naprawdę posadzkę można uznać za quasi-sztywną, czyli kiedy tych odkształceń w analizie pominąć nie można. Dodatkowo nie powinna to też być zmiana zaskakująca, ponieważ jest ona zgodna z wytycznymi FEM (europejskiego stowarzyszenia technik składowania) w dokumencie FEM 10.2.14 opublikowanym już ponad 2 lata temu. Dokument ten precyzuje wymagania do posadzek w magazynach wysokiego składowania. Został on stworzony przy współudziale przedstawicieli projektantów i producentów regałów magazynowych, wózków przemysłowych oraz właśnie posadzek. Ujęcie tej problematyki w nowej rewizji normy EN 15512, podobnie jak opublikowanie normy FEM 10.2.14, spowodowane jest w dużej mierze rozwojem całej branży związanej z wysokim składowaniem.

Z jednej strony stawiane są coraz to wyższe regały w magazynach generujące coraz większe obciążenia na posadzkę i obsługiwane są coraz to szybszymi i bardziej wydajnymi wózkami lub układnicami. Z drugiej strony zarówno konstrukcje regałów jak i posadzki są nieustannie optymalizowane i „odchudzane” w poszukiwaniu oszczędności. W tym świetle odkształcenia posadzki stają się istotnym czynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo i wydajność systemu składowania.

 

– Komponenty regałów paletowych najczęściej wykonywane są z profili cienkościennych, czasem perforowanych na całej swojej długości. Połączenia komponentów też często wykonuje się jako zaczepowe. M.in. perforowane słupy, czy zaczepowe połączenia belek są specyficzne dla każdego producenta i często brakuje potwierdzonych metod analitycznych do wyznaczania ich charakterystyk (nośności, sztywności). Producenci potrzebują wykonać badania do uzyskania charakterystyk, które można wykorzystać dalej przy projektowaniu całego systemu lub w przypadku wykorzystania metod numerycznych do walidacji wyników. Jest to tzw. projektowanie wspomagane badaniami eksperymentalnymi. Ważnym jest, aby wyniki badań były jednoznaczne i powtarzalne dlatego norma specyfikuje dokładnie jak je przeprowadzić, oraz jak zinterpretować ich rezultaty.

 

– Jak już wspomniałem, często właściwie nie ma innej metody na wykazanie spełnienia wymagań dotyczących bezpieczeństwa niż projektowanie wspomagane badaniami. Badania wykonują sami producenci lub zewnętrzne jednostki badawcze na zlecenie producentów lub projektantów systemów składowania.

 

– Norma EN 15512 dotyczy ściśle projektowania regałów (określania ich nośności ) i właściwie nie wnosi wiele dla projektantów magazynów. Relację i zakresy odpowiedzialności między projektantami regałów i magazynów określa bardziej inna norma – EN 15629, a w szczególnym zakresie interakcji regałów z posadzką nawet szerzej FEM 10.2.14. Rzeczywiście jednak samo doprecyzowanie wymagań do posadzki, o którym już mówiliśmy powinno „wymusić” tu lepszą komunikację dostawcy systemów składowania z projektantami i wykonawcami posadzki.

 

– Wprowadzenie rewizji normy oczywiście będzie wymagało uwzględniania zaktualizowanych wytycznych przy projektowaniu nowych systemów składowania. Sam proces projektowania się nie zmienia. Rozpoczyna się go od wstępnego doboru konfiguracji i komponentów dokonywanego na bazie doświadczenia. Po rewizji normy to doświadczenie jest już nieco zbyt mało konserwatywne

 

– Wszyscy projektanci systemów składowania oczywiście muszą najpierw zapoznać się z nową wersją normy, a następnie ją stosować. Projektowanie standardowych regałów jest dziś mocno zautomatyzowane. Dostawcy posiadają oprogramowanie dedykowane dla ich produktów, w którym określają dane wejściowe (geometrię regału i zakładane obciążenia) i uzyskują wyniki pozwalające dobrać komponenty spełniające wymagania normy. Oprogramowanie to wymaga aktualizacji tak, aby ustawienia odpowiadały nowym wytycznym.

 

– Informacja o rewizji normy EN 15512 powinna zainteresować w pierwszej kolejności osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo w magazynach, a w drugiej inwestorów i osoby zaangażowane w proces inwestycji w systemy składowania. Ważne dla nich powinny być nie tyle konkretne zapisy w nowej rewizji, ale sama świadomość jej istnienia oraz świadomość, wynikającego z tej rewizji, zaostrzenia wymagań w stosunku do regałów magazynowych. Oczywistym jest, że to aktualne normy prezentują najbardziej aktualny stan wiedzy technicznej i związane z nim najbardziej aktualne wymagania dotyczące bezpieczeństwa. Wraz z zaostrzeniem tych wymagań można spodziewać się pewnego wzrostu cen systemów składowania. W tym kontekście istotne jest wymaganie od dostawców systemów składowania deklaracji spełnienia wymagań EN 15512:2020 i weryfikacja tego przy porównywaniu konkurencyjnych ofert.

 

– Powiem przewrotnie, że nic. Regały zaprojektowane zgodnie z wytycznymi EN 15512:2020 często będą nieco sztywniejsze niż te zaprojektowane zgodnie z poprzednią wersją, a z pewnością będą miały większy „zapas bezpieczeństwa”. Niezależnie jednak od tego dalej przy projektowaniu regałów zakłada się ich użytkowanie zgodnie z normą EN 15635. W szczególności zakłada się ostrożną i uważną obsługę przez wykwalifikowany personel z zachowaniem procedur co do rejestracji uszkodzeń i prowadzenia inspekcji systemów składowania. Większy „zapas bezpieczeństwa” właściwie dla użytkownika regałów nie będzie zauważalny w codziennej pracy, gdyż absolutnie nie usprawiedliwia ewentualnego przeciążania systemu lub brawury przy jego obsłudze.

 

Dziękuję.