Szczególnym przypadkiem oszustwa jest oszustwo sądowe polegające na tym, że sąd władny do rozporządzenia cudzym mieniem jest wprowadzany w błąd. W wyniku oszukańczego zabiegu jednej strony sporu dochodzi do niekorzystnego rozporządzenia mieniem drugiej strony na mocy orzeczenia sądowego. Za pomocą postępowania karnego dłużnik wekslowy może przez korzystne dla siebie rozstrzygnięcie uwolnić się od odpowiedzialności z wadliwego zobowiązania wekslowego.

 

Przestępcze zabiegi przeciwko takiemu wekslowi w rozumieniu prawa karnego mogą polegać na:

• podrobieniu weksla in blanco łącznie z nakreśleniem falsyfikatu podpisu wystawcy
• uzupełnieniu weksla in blanco w sposób niezgodny z upoważnieniem udzielonym przez wystawcę
• uzupełnieniu weksla in blanco przez osobę trzecią, nie dysponującą upoważnieniem wystawcy

Weksel własny in blanco to dokument zawierający co najmniej podpis wystawcy złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Nie jest on jeszcze wekslem w rozumieniu Prawa wekslowego, bo nie zawiera wszystkich elementów wymaganych dla ważności weksla. Jest jednak dokumentem – skoro wystawca złożył na nim swój podpis właśnie w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego.

 

W razie zaistnienia któregoś z trzech wyżej opisanych zamachów na weksel, w postępowaniu cywilnym prowadzonym przed sądem władnym do rozporządzenie mieniem dłużnika wekslowego, stawia dłużnika wekslowego chcącego się uwolnić od odpowiedzialności w trudnej sytuacji. To na nim spoczywa ciężar dowodzenia, musi on podważyć sposób wypełnienia weksla wręczonego jako niezupełny.

Jeszcze większe komplikacje dla dłużnika wekslowego w uniknięciu odpowiedzialności powstają w sytuacji przeniesienia weksla na kolejnego, dalszego wierzyciela wekslowego. W takiej sytuacji wyłączona jest możliwość podnoszenia zarzutów opartych na stosunkach dłużnika wekslowego z wystawcą i poprzednimi posiadaczami weksla. Wyjątkiem od tej reguły jest nabycie weksla w złej wierze, z rażącym niedbalstwem bądź działanie świadome na szkodę dłużnika. W praktyce udowodnienie tego jest niezwykle trudne.

 

Natomiast w procesie karnym to Sąd – w oparciu o zasady postępowania, z urzędu – jest zobowiązany do przeprowadzenia wszystkich niezbędnych dowodów oraz oceny ich wiarygodności w świetle wskazań wiedzy, doświadczenia życiowego i zasad logicznego rozumowania. To za pomocą postępowania karnego – w tej sytuacji niejako skorelowanego z postępowaniem cywilnym – dłużnik wekslowy może przez korzystne dla siebie rozstrzygnięcie uwolnić się od odpowiedzialności z wadliwego zobowiązania wekslowego.

 

Dlatego też w postępowaniu karnym – w oparciu o przeprowadzone dowody – winno dążyć się do ustalenia w jaki sposób i w jakich okolicznościach weksel in blanco znalazł się w posiadaniu wierzyciela wekslowego pierwotnego. Jeśli weksel został zbyty, czyli indosowany, to sąd powinien zbadać każdy kolejny podmiot dokonujący wypełnienia treści weksla oraz czy wypełnienie to było zgodne z upoważnieniem wystawcy.

 

Michał Buna, adwokat z kancelarii Gardocki i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni

Foto: Gardocki i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni